Het enige voordeel van ouder worden is een mogelijk toenemend inzicht in de loop der dingen; althans, er was ons wijsheid beloofd.
Zo meen ik in mijn arbeidzame leven op en rond het podium te kunnen zien dat zich langzaam maar zeker een proces voltrekt van ‘volslagen je eigen scheppende gang gaan’ naar ‘urgentie’ en ‘smart reageren op de markt’. En dan zal ongetwijfeld over een tijdje de roep om autonomie wel weer de kop opsteken. Oh, wat zegt u: nu al.
Nog niet eens zo heel lang geleden waren bijvoorbeeld wijktheater of vormingstheater (sic) echt vieze woorden. Het ging om persoonlijke fascinatie. De navel en niets anders dan de navel.
Maar sinds ergens rond de eeuwwisseling de econoom Rick van der Ploeg de Staatsecretaris van Cultuur ging uithangen – ik geef het toe, hij krijgt van mij vaak de schuld, terecht of niet – ging het al gauw van publieksbereik via cultuurparticipatie naar impact.
En bij dat laatste begrip splijten soms mijn hersentjes. Impact betekent namelijk letterlijk: botsing of inslag. Niet voor niets een legerterm voor als de bom doel treft. (Geen idee wat de Russen roepen.)
Maar hier bij ons, bij plannen en subsidieaanvragen waarin kunst en cultuur zich op het sociale domein begeven, betekent impact: het effect van je bemoeienis met het sociale thema in kwestie, de maatschappelijke betekenis, de sociale waarde, liefst zo meetbaar en duurzaam mogelijk. Je voorstelling moet simpel inslaan als een bom. Voor minder doen we het niet.
Klink ik schamper? Ik denk het.
Maar als ik de brombeer in mij negeer – de markt ziet liever lachebekjes en blije eikels – ga ik toch soms mee in die dingen. Spreek ik ook van impact, impact maken of impact meten, net zo makkelijk.
Sinds kort doe ik dat zelfs met grotendeels oprechte en doorleefde instemming: ik heb voor een serieuze vergoeding kennis gemaakt met het social profit canvas van Mark Wolbert c.s.
Toch een soort van openbaring. Het canvas (zo heet zo’n ding dan weer wel) heeft me geholpen om scherper de sociale winst van ons werk te omschrijven. Om beter te duiden wat een voorstelling opbrengt aan maatschappelijk nut, wat de uitkomst is van onze tussenkomst. En zelfs wat daarvan het aantoonbare effect kan zijn op de langere termijn. Hiermee klink ik heus net zo betrouwbaar als de folder van een fitness-apparaat of een regeerakkoord.
Mooi theater en toch impact?
Tuurlijk wel.